prof. dr hab. Maria Ostasz

W 1977 roku ukończyłam Wyższą Szkołę Pedagogiczną jako Primus Inter Pares. Rozprawa doktorska opublikowana pod tytułem Oblicze powojennej krytyki dla dzieci i młodzieży 1945–1956 (1999) prezentuje „życie literackie”: zasięg wypowiedzi krytycznych, charakter i przeznaczenie czasopism, geografię krytyki, aspekty światopoglądowe czasopism oraz proces krytycznoliterackiej ideologizacji (tradycja i współczesność 1945–1949, w „kleszczach” schematyzmu 1948–1953 i „szło nowe” 1953–1956), język krytyki – nowomowę (swoiste mechanizmy ubezwłasnowolnienia).

Natomiast bajkowa formuliczność zainspirowała poniekąd ogląd wiersza dziecięcego (jego anaforyczną, wyliczeniowo-repetycyjną poetykę itp.) i wydelimitowanie reguły pajdialnej w pracy habilitacyjnej Od Konopnickiej do Kerna. Studium wiersza pajdialnego (2008).

Tytuł profesora uzyskałam w 2020 roku na podstawie trzech książek, które powstały z niewątpliwej fascynacji podjętymi zagadnieniami.

Pierwsza z nich, Dialog z tradycją w poezji nie tylko dla dzieci (2013), pozwala uświadomić szczególną rangę literatury dla dziecka w owym dialogu, ponieważ pokazuje, że stanowi ona głęboki początek kultury literackiej człowieka i ma twórcze miejsce w takim dialogu przez całe życie. Celem studium jest wskazanie wielorakich odniesień i powiązań intertekstualnych w poezji dla dzieci, sprawdzanych w analizie porównawczej wierszy dawnych i współczesnych poetów. Oryginalność drugiej książki, Logopedyczny wiersz pajdialny (współautor M. Michalik, 2016), polega na użytkowym połączeniu literaturoznawczej teorii paidii z logopedyczną koncepcją kompetencji lingwistycznej (gramatyczno-leksykalnej, komunikacyjnej, poznawczo-kulturowej), wiodącym do opracowania definicja tytułowego pojęcia:

Logopedyczny wiersz pajdialny to utwór liryczny, w którym świat przedstawiony inspiruje naśladowanie zjawisk i ról (mimicry), a magiczna moc słowa (alea) skłania, zniewala do repetycji (ilinx) i współzawodnictwa (agon) w ich odgrywaniu lub wypełnianiu, czyli jego percepcja ma charakter zabawy i spontanicznej edukacji, a możliwość aplikacyjnego wykorzystania obejmuje diagnostyczne i prognostyczne procedury postępowania logopedycznego. Innymi słowy, w warstwie formalnej lub/i treściowej może wspomagać proces diagnozowania czynności poznawczych człowieka (sprawności leksykalnej, semantycznej i narracyjnej), przekazu wiedzy i realizacji intencji (czynności mówienia, sprawności dialogowej i językowej sprawności społecznej), programowania terapii logopedycznej i jej prowadzenia w zakresie budowania kompetencji lingwistycznej, usprawniania realizacji różnych poziomów systemu komunikacyjnego oraz odbudowywania kompetencji lingwistycznej”.

Trzecia książka: The Theory of Paedeia in Literary Axiology (2018) stanowi zweryfikowane i doprecyzowane ujęcie prezentujące stosowania pajdialnej analizy i interpretacji literackich komunikatów z wpisanym odbiorcą, jako ich aksjologii – przejawów paidii oraz kontaminacji jej typów. Opracowanie powstało po części na bazie artykułów publikowanych w wydawnictwie czasopisma „The Journal of Children’s Literature Studies” London – Birmingham Shenstone, Lechfield, Staffordshire, które zawiesiło (z powodu Brexitu) wcześniejszą propozycję wydania tej książki.

Zainteresowania  badawcze:

• Dialog z tradycją w literaturze dla młodego pokolenia;
• Wiersze dziecięce jako scenariusze ćwiczeń logopedycznych;
• Pajdiologiczne narzędzia obiektywizujące aksjologizację komunikatów literackich;
• Edytorskie i typograficzne zagadnienia publikacji dla dzieci.

Pełnione funkcje:

• Członkostwo w zespołach stałych recenzentów międzynarodowego periodyku. „Filoteknos. Literatura dziecięca. Mediacja kulturowa. Antropologia dzieciństwa” / Children’s Literature – Cultural Mediation – Anthropology of Childhood (od 2018)
•  Czonkostwo w Radzie Naukowej Serii wydawniczej „W Stronę Edukacji”, Wydawn. Uniwersytetu Rzeszowskiego (od 2020).
•  Komitet Naukowy serii Międzynarodowych, Interdyscyplinarnych Konferencji „Bajka w przestrzeni naukowej i edukacyjnej” Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie (2016 i 2017).

Współpraca międzynarodowa, udział w projektach międzynarodowych:

• “The Journal of Children’s Literature Studies” London – Shenstone, Lechfield, Staffordshire, Pied Piper Publishing;
•  „Mir Russkogo Slova”, Peterburskoj universitet; Iнoземна філологія, Үкраїнський науковий збірник;
• “Journal of the British Section of the International Board on Books for Young People”;
• “Вiсник Львiвського унiверситету, Cерія іноземні мови”/ “Visnik Lvivskogo Universitetu, Serija inozemni movy”;
• „Naukovyj Chasopys Nacionalnogo Pedagogichnogo Universitetu” imeni М. P. Dragomanova, Ministerstvo Osvity і Nauki Ukrainy, Pedagogichni nauki”, Kiiv.
• Ostrawa, Ostravska Univerzita, Children’s and youth literature research, w ramach programu ERASMUS+, 9 – 13 kwietnia 2018;
• Visiting Professor: lectures for the Polish Departament students at the Grodno University of Janka Kupały, 15 – 21 marca 2014 (zał.1).
•  Stały recenzent „Filoteknos. Literatura dziecięca. Mediacja kulturowa. Antropologia dzieciństwa”  / Children’s Literature – Cultural Mediation – Anthropology of Childhood
• Członek polskiej sekcji International Board Books For Young People IBBY

Prowadzone kursy:

• Literatura dla dzieci i młodzieży;
• Współczesna literatura dla dzieci i młodzieży;
• Architektura czasopism dla dzieci i młodzieży;
• Nauki pomocnicze filologii polskiej;
• Nauki pomocnicze;
• Warsztaty pisarsko-redakcyjne;
• Estetyka tekstów drukowanych;
• Redakcyjne przygotowanie tekstu;
• Elementy redakcji tekstu;

Artykuły popularyzujące w zagranicznych pismach naukowych polską myśl badawczą dotyczącą literatury i kultury dla młodego odbiorcy:

1. “An Outline of Development of the Contemporary Polish Youth Nowel“ w prestiżowym piśmie “Journal of the British Section of the International Board on Books for Young People” 2008.
2. Izbrannyje probliemy cyklichnosti tipov paidii, „Naukovyj Chasopys Nacionalnogo Pedagogichnogo Universitetu” imeni М. P. Dragomanova, Ministerstvo Osvity і Nauki Ukrainy, Pedagogichni nauki”, serija 5, vypusk 16, red, V. P. Andrushchenko, Kiiv 2009, s. 137–151.
3. Textological aspekt of chaber titles In Winnie-the Pooh and The House AT Pooh Corner A. A. Milne, “Visnik Lvivskogo Universitetu, Serija inozemni movy”, vypusk 18, Lvivskyj Nacionalnyj Universitet imeni Ivana Franka”, red. R. S. Pomirko, Lviev 2011, s. 67–73.
4. Paedeian discourse in the shaping of a child’s cultural attitudes, “Visnik Lvivskogo Universitetu, Serija inozemni movy”, vypusk 19, Lvivskyj Nacionalnyj Universitet imeni Ivana Franka”, red. R. S. Pomirko, Lviev 2012, s. 252–262.
5. Intertextual Play In Polish Contemporary Poetry, “Visnik Lvivskogo Universitetu, Serija inozemni movy”, vypusk 126, Lvivskyj Nacionalnyj Universitet imeni Ivana Franka, red. A. J. Paslavska, Lviev 2014, s. 237–246.

Wybrane pozycje z dorobku naukowego:

1. Oblicze powojennej krytyki literatury dla dzieci i młodzieży 1945-1956;
2. Od Konopnickiej do Kerna. Studium wiersza pajdialnego;
3. Dialog z tradycją w poezji nie tylko dla dzieci;
4.  Logopedyczny wiersz pajdialny;
5. The Theory of Paedeia in Literary Axiology.

Udział w konferencjach krajowych i  zagranicznych z referatem:

1. IV Mizhnarodni Checherinski Chytanija: „Svitova klasyka v literaturno-krytychnomu dyskursі XXI stolitija“ (21–22 zhovtnija 2009), Lvivskyj Nacionalnyj Universitet imeni Ivana Franka, referat Textologiczny aspect of chapter titles in Winnie-the-Pooh and the House at Pooh Corner A. A. Milne;
2. Międzynarodowa Konferencja Naukowa: „Dialog z tradycją (język – kultura – media)”, Uniwersytet Pedagogiczny, Kraków, 21–22 października 2013, referat Elementy tradycji literackiej w wierszu dziecięcym;
3. Międzynarodowa, Interdyscyplinarna Konferencja Naukowa: „Dialog chrześcijaństwa, literatury i kultury”, Katedra Filologii Polskiej Państwowego Uniwersytetu Grodzieńskiego im. Janki Kupały, Grodno, 18-19 kwietnia 2013, referat Motywy ludowo-chrześcijańskie w poezji dla dzieci;
4. III Międzynarodowa, Interdyscyplinarna Konferencja Naukowa: „Bajka w przestrzeni Naukowej i Edukacyjnej – Bajki Świata”, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn, 5–7 czerwca 2013, referat Przysłowia w wierszowanych bajkach;
5. Lwowskiego Uniwersytetu VIII International Chicherin’s Readings: “World Literature in Inviting. “World Literature in the 21^st Century Literary Discourse”, 15 października 2013, referat Intertextual Play In Polish Contemporary Poetry;
6. Międzynarodowa Konferencja Naukowa: „Dialog z tradycją II (język – kultura – media”, Katedra Lingwistyki Kulturalnej i Komunikacji Społecznej, Uniwersytet Pedagogiczny, Kraków, 21–22 października 2013, referat Tradycja abecedariuszy;
7. IV Międzynarodowa, Interdyscyplinarna Konferencja Naukowa: „Bajka, baśń, legenda, mit – magiczny pierwiastek utworu”, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Kemerowo-Olsztyn 4–5, 12–13 czerwca 2015, referat Wierszowane bajki Łukasza Dębskiego jako pajdialne abecedariusze;
8. Ogólnopolska Konferencja Naukowa: „Literacko-kulturowe infantylizacje” Uniwersytet Pedagogiczny, Kraków, 25–26 czerwca 2015, referat Infantylna narracja wyliczeniowo-repetycyjnego modelu wierszy jako scenariuszy ćwiczeń językowych;
9. Ogólnopolska Konferencja Naukowa: „Poeci krakowscy mniej znani, zapomniani, niedoczytani”, Uniwersytet Pedagogiczny, Kraków, 18–20 listopada 2015, referat Kern w „Przekroju”;
10. Ogólnopolska Konferencja Naukowa: „Fonem – Sylaba – Logos – Paideia. Język w wychowaniu i pedagogice” Katolicki Uniwersytet Lubelski, Lublin, 13–14 maja 2016, referat Teoria paidii w kontekstach logopedycznych;
11. Ogólnopolska Konferencja Naukowa Warmińsko-Mazurskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Logopedycznego: „Diagnoza, terapia i wsparcie osób z zaburzeniami mowy”, Olsztyn, 8–9 czerwca 2018, referat Logopedyczna paidia w wierszowanych bajkach.

Działalność popularyzatorska, pedagogiczna i kulturalna:

• W roku 2018 otrzymałam bardzo dobrą (5, 50) ocenę prowadzonych zajęć dydaktycznych dokonaną przez studentów w nich uczestniczących.

Odznaczenia i nagrody:

• 2017 – Medal Złoty Prezydenta Rzeczypospolitej za Długoletnią Służbę
• 2015 – Medal Przyjaciel UDiR
• 2011 – Medal Komisji Edukacji Narodowej
• 2010 – nagroda indywidualna II stopnia Jego Magnificencji Rektora za książkę, która była podstawą habilitacji, pt. Od Konopnickiej do Kerna. Studium wiersza pajdialnego
• 2003 – nagroda zespołowa III stopnia Jego Magnificencji Rektora za pracę zbiorową pt. Miejsca Konopnickiej. Przeżycia – Pejzaż – Pamięć
• Ponadto nagrody jubileuszowe: 2017 – za 40 lat pracy zawodowej; 2012 – za 35 lat pracy zawodowej; 2010 – za 30 lat pracy zawodowej; 2005 – za 25 lat pracy zawodowej; 2000 – za 20 lat pracy zawodowej.