Katedra Dydaktyki Literatury i Języka Polskiego
Katedra Dydaktyki Literatury i Języka Polskiego
Chociaż formalnie Katedrę Dydaktyki Literatury i Języka Polskiego powołano do życia w roku 1958, jej tradycje sięgają do 1946 roku, kiedy to po raz pierwszy poprowadzono w ówczesnej Państwowej Wyższej Szkole Pedagogicznej w Krakowie zajęcia z metodyki języka polskiego. Jednostka liczyła wówczas trzech członków. Dziś w Katedrze Dydaktyki Literatury i Języka Polskiego pracuje dziewięcioro naukowców.
Członkowie:
Dr hab. prof. UKEN Danuta Łazarska – Kierownik Katedry
Dr hab. prof. UKEN Marzena Błasiak-Tytuła
Dr hab. prof. UKEN Piotr Kołodziej
Dr hab. prof. UKEN Marek Pieniążek
Dr hab. prof. UKEN Paweł Sporek
Dr Agnieszka Jasińska
Dr Katarzyna Pławecka
Mgr Katarzyna Lange
Mgr Maria Stachoń
Pracownicy emerytowani:
Prof. dr hab. Zofia Budrewicz
Prof. dr hab. Ryszard Jedliński
Prof. dr hab. Maria Jędrychowska
Prof. dr hab. Zenon Uryga
Dr hab. prof. UP Barbara Dyduch
Dr hab. prof. UP Elżbieta Mikoś
Dr hab. prof. UP Małgorzata Pamuła-Behrens
Dr hab. Zofia Agnieszka Kłakówna
Dr Urszula Petkowska
Dr Alicja Rosa
Dr Maria Sienko
Dr Alicja Witkowska
Mgr Irena Szczurowska
Odeszli
Prof. dr hab. Władysław Szyszkowski
Prof. dr hab. Anna Dyduchowa
Prof. dr hab. Jan Polakowski
Mgr Zbigniew Bator
Dr Halina Mrazek
Dr hab. prof. UP Marta Szymańska
Dr hab. prof. UP Barbara Guzik
Ze względu na znaczący dorobek naukowy byłych i obecnych członków Katedry, specyfikę badań, w polskim środowisku akademickim upowszechniło się pojęcie „krakowska szkoła dydaktyki”. To tutaj właśnie powstały: kanoniczne dziś klasyfikacje metod kształcenia językowego (Anna Dyduchowa) oraz kształcenia literackiego (Zenon Uryga), tutaj redagowano pismo metodyczne „Nowa Polszczyzna”, tutaj organizuje się co dwa lata ogólnopolską konferencję naukową „Jesienna Szkoła Dydaktyki Literatury i Języka Polskiego” (do tej pory dziewiętnaście spotkań), tutaj wydaje się regularnie „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia ad Didacticam Litterarum Polonarum et Linguae Polonae”. Tu stworzono z inicjatywy i pod kierunkiem Zofii Agnieszki Kłakówny koncepcję To lubię! – programy i jedyną w Polsce serię podręczników – obejmującą swym zakresem wszystkie etapy kształcenia w ramach przedmiotu ‘język polski’. W pracę nad koncepcją (funkcjonującą w niektórych szkołach do dziś) zaangażowanych było nie tylko wielu dydaktyków, ale także naukowców z innych katedr Instytutu Filologii Polskiej, co dobrze ilustruje fenomen dydaktyki literatury i języka – jednego z trzech, oprócz literaturoznawstwa i językoznawstwa, równoważnych i zintegrowanych komponentów polonistyki w Uniwersytecie Pedagogicznym.
Członkowie Katedry zajmują się także badaniami glottodydaktycznymi. Dydaktyka nauczania języka polskiego jako obcego i drugiego to aktualnie ważna część badawcza a także wdrożeniowa. W środowisku nauczycieli uczących uczniów i uczennice z doświadczeniem migracji coraz częściej odwołuje się do Metody JES-PL czyli metody nauczania języka edukacji szkolnej, którą opracowały Małgorzata Pamuła-Behrens i Marta Szymańska. Materiały, które powstają w trakcie licznych projektów, są wykorzystywane w pracy z osobami z doświadczeniem migracji.
Obecnie w Katedrze prowadzi się badania w ujęciu antropocentrycznym i antropologicznym, kulturowym, semiotyczno-aksjologicznym, które dotyczą najistotniejszych problemów kształcenia na wszystkich etapach edukacyjnych. Spośród głównych kierunków wyodrębniają się:
- formacyjne cele edukacji;
- projektowanie procesu kształcenia oraz jego ewaluacja; metody kształcenia kulturowo-literackiego i kulturowo-językowego; historyczne i współczesne uwarunkowania edukacji literackiej;
- teoria i edytorstwo podręcznika oraz praktyczne funkcjonowanie podręczników
w szkole dawnej i współczesnej; - historia dydaktyki polonistycznej;
- rola i miejsce gramatyki w nauczaniu języka pierwszego, obcego i drugiego-
- koncepcje kształcenia językowego w szkole podstawowej i ponadpodstawowej;
- szkolna recepcja tekstów literackich;
- miejsce literatury dla dzieci i młodzieży w wychowaniu literackim;
- glottodydaktyka i dwujęzyczność, wielojęzyczność i wielokulturowość;
- edukacja i integracja uczniów oraz uczennic z doświadczeniem migracji;
- komunikacja wizualna i audiowizualna w kształceniu humanistycznym; interpretacja dzieła malarskiego w szkole;
- performatywne aspekty dydaktyki i kultury współczesnej;
- aspiracje edukacyjne młodzieży;
- logopedia i zaburzenia rozwoju;
- regionalizm w polonistyce szkolnej i akademickiej;
- rola literatury i kultury pograniczna w edukacji.
Współpraca z rozmaitymi instytucjami spoza Uniwersytetu Pedagogicznego to jeszcze jeden znak rozpoznawczy Katedry Dydaktyki Literatury i Języka Polskiego. Jej członkowie biorą udział w licznych konferencjach krajowych i międzynarodowych, działają w wielu organizacjach naukowych, kulturalnych, oświatowych (np. w Międzynarodowym Komitecie Slawistów, Międzynarodowym Stowarzyszeniu Studiów Polonistycznych, Federalnym Związku Nauczycieli Języka Polskiego w Niemczech). Bardzo aktywny jest też udział pracowników w systemie doskonalenia nauczycieli polonistów. Pracownicy Katedry uczą w szkołach krakowskich, prowadzą działalność ekspercką (są m.in. jurorami konkursów dla dzieci i młodzieży, ekspertami w Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej, członkami kapituły European Language Label, czyli Europejskiego znaku innowacyjności w dziedzinie nauczania i uczenia się języków obcych; https://ell.org.pl/konkurs/jury-ell), uczestniczą również w pracach komisji egzaminacyjnej (np. w charakterze egzaminatora OKE). Wszyscy są certyfikowanymi tutorami.
Pracownicy Katedry prowadzą szkolenia, webinaria i warsztaty metodyczne dla polonistów z Polski i zagranicy organizowane przez ośrodki metodyczne (np. Ośrodek Rozwoju Edukacji, Samorządowy Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Częstochowie, Małopolskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli, Kraków; Niepubliczny Instytut Kształcenia Nauczycieli w Krakowie). Prowadzą także wykłady i warsztaty na uczelniach i w placówkach kulturalnych za granicą (np. w Lietuvos Edukologijos Universitas w Wilnie, obecnie – Centrum Języka Polskiego i Kultury Polskiej w Akademii Edukacji Uniwersytetu Witolda Wielkiego w Kownie, Uniwersytecie w Ostrawie, Uniwersytecie im. Loránda Eötvösa oraz Stowarzyszeniu Polonia Nova w Budapeszcie, w Grodnenskim Universitecie imeni Ânky Kupaly w Grodnie, Jugendukturarbeite. V. Oldenburg w Niemczech), a także wykłady dla pracowników naukowych, studentów i nauczycieli w ramach Stowarzyszenia Polonistów na Litwie.
Członkowie Katedry współpracują równocześnie z placówkami kulturalnymi województwa małopolskiego i Śląska Cieszyńskiego (np. z Krakowskim Forum Kultury, Towarzystwem Kultury Teatralnej, Miejskim Ośrodkiem Kultury w Olkuszu i Bukownie, Gminnym Ośrodkiem Kultury w Laskowej, Centrum Pedagogicznym dla Polskiego Szkolnictwa Narodowościowego w Czeskim Cieszynie).
Katedra organizuje cyklicznie:
- Jesienną Szkołę Dydaktyków Literatury i Języka Polskiego.
- Bukowieńskie Spotkania Naukowe poświęcone zagadnieniom edukacji kulturowej
w regionie i prowadzone do 2021 przez członkinie Pracowni Edukacji Regionalnej (prof. dr hab. Zofię Budrewicz, dr Marię Sienko, mgr Katarzynę Lange). Pracownia od r.2020 została przekształcona w Centrum Badań nad Kulturą i Edukacją Regionu. - Wiosenną Szkołę Polonistów – skierowaną do nauczycieli języka polskiego organizowaną z myślą o propagowaniu dorobku dydaktyki literatury i języka polskiego. Jej celem jest transpozycja rezultatów badań przedstawianych w trakcie Jesiennej Szkoły Dydaktyków na praktykę szkolną oraz procesy wspierania nauczycieli języka polskiego różnych poziomów kształcenia. Inicjatywę cykliczna, rozpoczęta w 2019 roku organizuje: dr hab. prof. UP Paweł Sporek.
Inne formy aktywności Katedry (granty, projekty):
- „Kompetentny nauczyciel – mistrz i wychowawca” – projekt współfinansowany
ze środków Unii Europejskiej w ramach środków Europejskiego Funduszu Społecznego – 03.01.00-00-KN22/18 i realizowany od 1 października 2018 do 30 września 2023; kierownicy projektu w Katedrze Dydaktyki Literatury i Języka Polskiego IFP: dr hab. prof. UP Danuta Łazarska, dr hab. prof. UP Paweł Sporek. - Projekt „Polish Online” (2017-2020), ERASMUS + Partnerstwo Strategiczne,
nr projektu: 2017-1-PL01-KA204-038686, www.polski.info dr hab. prof. UP Małgorzata Pamuła-Behrens, dr hab. prof. UP Marta Szymańska (koordynacja) - info – Further development of the e-learning platform for the Polish language (2020-2023), ERASMUS + Partnerstwo Strategiczne, nr projektu: 2020-1-PL01-KA204-082002 dr hab. prof. UP Małgorzata Pamuła-Behrens, dr hab. prof. UP Marta Szymańska (koordynacja).
- Małopolski model wsparcia nauczycieli pracujących z uczniami z doświadczeniem migracji „Inna Szkoła – grant europejski Funduszu Azylu Migracji i Integracji (2020-2021), dr hab. prof. UP Małgorzata Pamuła-Behrens, dr hab. prof. UP Marta Szymańska (koordynacja).
- Polonistyka Otwarta (2019-2020), grant Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej,
dr Agnieszka Jasińska, dr hab. prof. UP Małgorzata Pamuła-Behrens. - „Opracowanie i upowszechnienie narzędzi diagnostycznych do oceny zdolności poznawczych dzieci i młodzieży”, Instytut Badań Edukacyjnych Warszawa. (2020-2021) dr hab. prof. UP Małgorzata Pamuła-Behrens (ekspert).
- „Primus”, nauczanie języka czeskiego jako ojczystego, projekt realizowany przez Uniwersytet Karola w Pradze (współpraca czesko-polsko-słowacka; 2017-2020),
dr hab. prof. UP Marta Szymańska. - “Teaching of national languages in the V4 countries”, grant sfinansowany z Funduszy Wyszehradzkich, realizowany w latach 2015-2016 z udziałem zespołów badawczych
z Pragi (Uniwersytet Karola), Nitry (Uniwersytet Konstantyna Filozofa) i Budapesztu (Uniwersytet Gáspára Károliego). Kierownik projektu: dr hab. prof. UP Marek Pieniążek.
Współpracujący z Katedrą:
- Lietuvos Edukologijos Universitas w Wilnie – obecnie Centrum Języka Polskiego
i Kultury Polskiej w Akademii Edukacji Uniwersytetu Witolda Wielkiego w Kownie - mgr Marta Kmeť, dyrektor Centrum Pedagogicznego dla Polskiego Szkolnictwa Narodowościowego w Czeskim Cieszynie
- doktoranci: mgr Kinga Łoś, mgr Katarzyna Panek, mgr Maria Stachoń, mgr Justyna Wrona.